İDDİA 3: Amerikan Kalp Derneği, “12 yaşındaki çocuklar kolesterol ilacı alabilir” dedi.
YANLIŞ
Kara Kutu: Yüzleşme Vakti‘nin 127. sayfasında Soner Yalçın “İlaç endüstrisi yayını Philanthropy Chronicle, 1994 yılında, ‘12 yaşındaki çocuklar kolesterol ilacı alabilir’ diyen bu derneği ‘Amerika’daki en iyi beşinci hayır kurumu’ seçti” diyerek Amerikan Kalp Derneği’nden söz ediyor. Bu sözlerin nerede, derneğin hangi yetkilisi tarafından veya hangi belgesinde söylendiğinin belirtilmemiş olması, iddianın araştırılmasında bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.
Bir düzeltmeyle başlayalım. Yalçın’ın belirttiği yayının asıl ismi “Chronicle of Philanthropy” ve ilgili kategori “en iyi dernekler” kategorisi değil. Derneğin Wikipedia sayfasında belirtildiğine göre 1994 yılında derneğin, 12 yaşın üzerindeki bazı ABD vatandaşlarından oluşan bir örneklemle yapılan çalışmada en sevilen “hayır kurumları & sivil toplum kuruluşları” listesinde “en popüler” beşinci dernek çıktığı belirtilmiş. Öte yandan Chronicle of Philanthropy dergisinin ilgili sayısına internet üzerinden ulaşılamıyor ve listeden yalnızca Wikipedia’da söz edildiği görülüyor.
Soner Yalçın’ın belirttiği “12 yaşındaki çocuklar kolesterol ilacı alabilir” ifadesinin nerede sarf edildiğini tespit edemedik. Belki de “12 yaş” konusu Wikipedia’da ilgili paragrafta yer alan “12 yaşın üzerindeki ABD’liler” vurgusundan Yalçın’ın aklında kalmıştır. Öte yandan kendisinin bahsettiği bir konuda doğruluk payı var. Ancak elbette “12 yaşındaki her çocuk kolesterol ilacı alabilir” gibi bir argüman dile getirilmiyor. Yalçın, bir bakıma anlatısında yer vermediği detaylarla okuyucusunu yanıltıyor.
Amerikan Kalp Derneği ne diyor?
Amerikan Kalp Derneği’nin internet sitesinde “Kolesterol” başlığı altında birçok farklı sayfanın yer aldığı görülüyor. Bu sayfalardan bir tanesi de kolesterol ilaçları hakkında. Sayfada kolesterol seviyelerinin kontrol altına alınabilmesi için çeşitli ilaçlardan yararlanılabileceği anlatılırken bu doğrultuda statinlerin birçok hastaya önerilmekte olduğu ifade ediliyor. Bu noktada statin tedavisinin riskleri ve potansiyel faydaları hakkında şu gruplarda yer alan insanların doktora başvurmaları önerilmiş:
- Damar sertleşmesi kaynaklı felç dahil olmak üzere geçmişinde bir kardiyovasküler rahatsızlık geçirmiş olan yetişkinler
- LDL-C seviyeleri 190 mg/dL’den yüksek olanlar,
- 40-75 yaş arası, şeker hastası yetişkinler
- 40-75 yaş arası, LDL-C seviyeleri 70 ile 189 mg/dL arası olan ve önümüzdeki 10 yıl içerisinde damar sertleşmesi kaynaklı kardiyovasküler rahatsızlık riski yüzde 5 ile yüzde 19.9 arasında olan ve bu riski artıran faktörlere sahip yetişkinler
- 40-75 yaş arası, LDL-C seviyeleri 70 ile 189 mg/dL arası olan ve önümüzdeki 10 yıl içerisinde damar sertleşmesi kaynaklı kardiyovasküler rahatsızlık riski yüzde 20 ve daha fazla olan yetişkinler
Anlaşılabileceği üzere halk arasında genellikle kötü huylu kolesterol olarak bilinen LDL’nin seviyesini düşüren ilaçlar, Amerikan Kalp Derneği tarafından öncelikli olarak yetişkinlere önerilmiş. Öte yandan yukarıdaki listede ikinci sırada belirtilen ibareye dikkat çekmek gerek: “LDL-C seviyeleri 190 mg/dL’den yüksek olanlar”
Bu ibareden teorik olarak genç yaşta LDL-C seviyesi 190 mg/dL’den yüksek olan bireylere de kolestrol ilaçlarının önerilebileceği sonucuna ulaşmak mümkün.
Öte yandan çocuklarda ve ergenlerde LDL seviyelerini düşüren statinin kullanımının etkileri konusunda tıp dünyasında yapılan tartışmalara rastlamak mümkün. Bu tartışmalar bilim dünyasında elbette Kara Kutu’daki “modern tıp yalanları” iddiaları bağlamında ele alınmıyor.
Amerikan Kalp Derneği’nin “Gençlerde Damar Sertleşmesi, Hipertansiyon ve Obezite Komitesi” tarafından hazırlanan bir metinde erkeklerde 10 yaşın öncesinde, kızlarda ise ilk adet belirtilerinin görülmesinden önce bu ilaçlara başlanılmaması gerektiği önerilmiş.
Buradan hareketle LDL seviyesi 190 mg/dL’den yüksek olan 12 yaşındaki bir çocuğun kolesterol ilacı kullanması Amerikan Kalp Derneği’nce makul görülebilir demek yanlış sayılmaz. Bu durumun 12 yaşındaki sağlıklı bir çocuğa kolesterol ilacı yazılmasının Amerikan Kalp Derneği’nce uygun görüleceği anlamına gelmediğini de anımsatmak gerek.
Amerikan Kalp Derneği’nin ortaya koyduğu LDL-C sınırlarının ve derneğin sunduğu öneriler tıp dünyasında her zaman tartışılabilir. Öte yandan bir derneğin X veya Y yaşındaki bireylerin kolesterol ilacı kullanabileceğine dair ibarelerinin doğruluğu veya yanlışlığı dile getiren derneğin ismine değil, yapılan çıkarımın ardındaki bilimsel çalışmanın yetkinliğine bağlı. Bu çalışmalar teorik olarak çürütülebilir, ancak bu çalışmayı yapanların A kurumundan ödül almış, B ile iltisaklı isimler olmasından kaynaklanmayacaktır.
Kısacası eğer 12 yaşındaki çocuğunuz yüksek kolesterole sahipse ve doktorunuz çocuğunuza kolesterol ilacı kullanmasını öneriyorsa, aklıselimle karar almanızda fayda var.
Kara Kutu: Yüzleşme Vakti isimli kitap hakkındaki çalışmaya dair Teyit ekibi tarafından yayınlanan 63 yazı bu rehberde yer alıyor.
Komplo teorileri hakkındaki yazıları okuyarak kitabın içinde düşülen genel yanılgıları anlayabilirsiniz:
Manisalı eczacıları kim öldürdü?
Komplo Teorileri I: Aşırı şüpheci tutum etrafımızı sardığında
Komplo Teorileri II: Bilimsel görünme çabası
Komplo Teorileri III: Sağlığımızı korumak için ne yapabiliriz?
Bu bölümdeki yazılar Kara Kutu’nun yazım sürecine mercek tutuyor. Kitaptaki kaynak gösterimi, izlenen metodoloji ve tespit edilen intihaller sizi şaşırtabilir. Ayrıca kitapta yer alan ve Yalçın’ın konuşmalarından hareketle oluşturulan safsatalara ve daha fazlasına göz atabilirsiniz:
Kara Kutu’nun yöntemi – I: Nasıl yazıldı? Nasıl basıldı?
Kara Kutu’nun yöntemi – II: Kaynakça nasıl hazırlanmış?
Kara Kutu’nun yöntemi – III: 30 farklı kaynaktan yapılan intihaller
Korelasyon nedensellik değildir
Kara Kutu’nun ‘kozmik odasındaki’ intihaller
Safsatalar I: Komplo teorilerini safsatalar ile süslemek
Safsatalar II: Hatalı akıl yürütmenin kitabı
Özellikle ‘doğallık safsatasını’ özümsedikten sonra homeopati üzerine iddiaları inceleyebilirsiniz:
Kapitalizm homeopatiyi teğet mi geçti? Sektöre genel bakış
ABD’deki en büyük kütüphanelerin homeopati okullarıyla ilişkisi olduğu iddiası dayanaksız
İDDİA 1: Patofizyoloji kürsülerinin 12 Eylül’den sonra kapatıldığı ve yıllardır bu dersin verilmediği iddiası
Türkiye’de tıp eğitimi nasıl kurumsallaştı?
Kara Kutu: Yüzleşme Vakti isimli kitabın üçüncü ve dördüncü bölümlerinde yer alan iddiaların ele alındığı yazılar bu bölümde:
İDDİA 2: ABD ve Avrupa’da Augmentin’in evcil hayvanlarda kullanımının yasaklandığı iddiası
İDDİA 3: 12 yaşındaki her çocuğun kolesterol ilacı alması tavsiye edilmiyor
İDDİA 4: İlaçların farklı ülkelerde daha ucuz olmasının nedeni fiyat politikaları
İDDİA 5: Yan etkileri olan serzone isimli ilacın ‘henüz’ toplatıldığı iddiası
İDDİA 6: Bazı psikiyatrik hastalıklar piyasayı canlandırmak için mi uyduruldu?
İDDİA 7: Beyindeki organik değişimler mutasyon anlamına mı geliyor?
İDDİA 8: Gebelikte antidepresan kullanımının bebekte otizm riskini artırdığı iddiası
İDDİA 9: Serotonin ile depresyon arasında ilişki yok mu?
İDDİA 10: Sadece çocuklar üzerinde ve belli bir evre için yapılan araştırmanın sonuçları genellenebilir mi?
İDDİA 11: ABD’deki yaygın ölüm sebepleri arasında ilaç yan etkilerinin dördüncü sırada olduğu iddiası
Aşılar kitapta önemli bir yer tutuyor. Çalışmamızın önemli bir kısmı, bu nedenle aşılar hakkındaki iddialara ayrıldı:
Aşılar bağışıklığı zayıflatıyor mu? Vücudumuzun ‘askerleri’ nasıl çalışıyor?
Aşılarda bulunan maddeler o kadar ‘korkutucu’ mu?
Sürü bağışıklığı: ‘Benim çocuğum istersem aşılatmam’ denebilir mi?
Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de aşı çalışmaları
İDDİA 12: Türkiye’de ilk aşı kampanyasının 1985’te yapıldığı iddiası
İDDİA 13: Türkiye’de zorunlu aşı uygulaması olduğu iddiası
İDDİA 14: Menenjit aşısının 2013 yılında aşı takvimine eklendiği iddiası
İDDİA 15: Almanya’daki zorunlu kızamık aşısı yasasının ‘kıl payıyla’ kabul edildiği iddiası
İDDİA 16: Almanya’da çocuk doktorlarının yüzde 92’si çocuğunu aşılatmıyor iddiası
Finlandiya İngiltere İrlanda Hollanda ve İsveç’te aşıların zorunlu olmaması ne anlama geliyor?
İDDİA 17: FDA’da görevli Morris’in grip aşısı hakkındaki açıklamayı 2009’da yaptığı iddiası
İDDİA 18: İsrail’de hiç aşı yapılmadığı iddiası
Wakefield I: Aşı ve otizm arasındaki ilişki olduğu iddiaları nereden çıktı?
Wakefield II: Kızamık virüsü için aşı patenti almış
Wakefield III: Otizmli ailelerin avukatlarından para aldı
Aşı ve otizm arasında bağ olduğu tartışmalarını kimler kitleselleştirdi?
Aşı otizm arasında bağ olduğunu söyleyenlerin bilimsellik iddiası
Bugün 50’lerinde olanların çocukluğunda çevrelerinde otizmli çocuk yok muydu?
İDDİA 20: Neil Z. Miller aşı karşıtı derneklerle ilişkili
İDDİA 21: Houweling makalesinde aşıların zararlarından bahsetmiyor
İDDİA 22: Prof. Dr. Claire-Anne Siegrist aşının uzun dönemdeki faydalarının bilindiğini belirtiyor
İDDİA 23: Kızamık aşısının kadınların yüzde 55’inde romatoit artrit gelişmesine neden olduğu iddiası
İDDİA 24: Boğmaca aşısından sonra bebeklerin normalden yedi kat daha fazla hayatını kaybettiği iddiası
Difteri tetanoz ve boğmaca aşılarının ani bebek ölümü vakalarıyla bağlantısı yok
İDDİA 25: Aşıların kısırlığa neden olduğunu gösteren bir kanıt yok
İDDİA 26: Aşılarda kullanılacak antijenleri patent sınırlamaları mı belirliyor?
İDDİA 27: Gluten ve kazeinin otizme yol açtığını gösteren bulgu yok
Aşı üretimi kâr maksimizasyonuna dayanıyor ve bu halk sağlığını tehdit ediyor
Facebook’un reklam politikası Kara Kutu’daki aşı karşıtı iddiaların yayılımını engelledi mi?
Son olarak Kara Kutu’da modern tıbbın karşısına anti kapitalizmin konduğunu görüyoruz. Tıp ve anti kapitalizm ilişkisine dair yazılar aşağıdaki gibi:
Kaynaklar
Wikipedia, American Heart Association
American Heart Association, Cholesterol
American Heart Association, Cholesterol Medications
Circulation, Statins and Children: Whom Do We Treat and When?, Evan A. Stein, 2007
Circulation, Drug Therapy of High-Risk Lipid Abnormalities in Children and Adolescents, McCrindle ve diğerleri, 2007
Kapak görseli: NYT/Gracia Lam