İDDİA 27: Sütteki kazein ve buğdaydaki gluten de otizme yol açıyor.
YANLIŞ
Tahıllarda bulunan gluten ve sütte bulunan kazein proteinleriyle otizm arasında ilişki olup olmadığı bir süredir tartışılıyor. Soner Yalçın da özellikle civa ve otizm arasında ilişki olduğunu aktardığı bölümde bir dipnotta bu iddiayı da dile getiriyor.

Soru işaretleri iki noktada odaklanıyor: Glutensiz ve kazeinsiz diyetin otizmli bireyler üzerindeki etkileri ve gluten-kazein proteinlerinin otizme yol açıp açmadığı. Kamuoyunda iki noktanın birbiriyle karıştırıldığı örneklerin sayısı bir hayli fazla.
Glutensiz ve kazeinsiz beslenmenin otizmli bireylerin davranışlarında bazı pozitif etkileri olup olmadığını araştıran çalışmalar mevcut; ancak bu bağlantı henüz bilimsel olarak kanıtlanmış değil ve dahası bu konuda karşı görüş savunan araştırmalar da var. Öte yandan, tartışmaların odaklandığı diğer noktayla ilgili, yani gluten ve kazein gibi proteinlerin otizme yol açtığıyla ilgili hiçbir bilimsel çalışma mevcut değil.
Glutensiz diyetin otizmli çocuklarda da uygulanmasını destekleyen çalışmalara göre gluten ve kazein içeren yiyeceklerin çökmesiyle oluşan opioidin aşırı artmasının, otizmde oluşan davranışlara neden olduğu ve bu maddelerin diyette azalmasına bağlı olarak iyileşmeler olduğu ileri sürülüyor.
2012’de yapılan başka bir çalışmaya, 293 otizmli çocuk ve ailesi dahil edildi. Araştırmaya katılan 223 çocuğa tamamen kazeinsiz ve glutensiz diyet verilirken, 70 çocuğa kısmi diyet uygulandı. Diyet sonrası gluten ve kazeini tamamen kısıtlanan çocukların kısmi kısıtlama uygulanan gruba göre gastrointestinal semptomlarında, yiyecek alejilerinde, yiyeceğe karşı duyarlılıklarında azalma ve psikolojik, sosyal davranışlarında iyileşmeler olduğu tespit edildi.
Glutensiz ve kazeinsiz beslenme ile otizm arasında bir ilişki olmadığını belirten çalışmalar da mevcut. 2013 yılında İsveçli bilim insanlarının 40 bin kişiden alınan örneklerle yaptıkları ve JAMA Psychiatry dergisinde yayınlanan araştırmasına göre otizmle gluten intoleransı arasında bağlantı bulunamadı. 2015’te Journal of Autism and Developmental Disorders dergisinde yayınlanan bir başka araştırmada da bilim insanları yaşları 3 ila 5 olan 14 çocuğu 4 ila 6 hafta gluten ve kazein içermeyen bir beslenmeye tabi tuttu, fakat glutensiz ve kazeinsiz diyetin otizm davranışlarına etkisi olmadığı sonucuna vardı.
Öte yandan bu çalışmaların hiçbirisi gluten ve kazein gibi proteinlerin otizme yol açtığı görüşünü savunmuyor. Tartışmalar beslenme şeklinin otizmli bireylerin davranışlarına olumlu etkisi olup olmadığı hakkında. Gluten ve kazein gibi proteinlerin otizme yol açtığı yönünde bir bulgu yok.
Kara Kutu: Yüzleşme Vakti isimli kitap hakkındaki çalışmaya dair Teyit ekibi tarafından yayınlanan 63 yazı bu rehberde yer alıyor.
Komplo teorileri hakkındaki yazıları okuyarak kitabın içinde düşülen genel yanılgıları anlayabilirsiniz:
Manisalı eczacıları kim öldürdü?
Komplo Teorileri I: Aşırı şüpheci tutum etrafımızı sardığında
Komplo Teorileri II: Bilimsel görünme çabası
Komplo Teorileri III: Sağlığımızı korumak için ne yapabiliriz?
Bu bölümdeki yazılar Kara Kutu’nun yazım sürecine mercek tutuyor. Kitaptaki kaynak gösterimi, izlenen metodoloji ve tespit edilen intihaller sizi şaşırtabilir. Ayrıca kitapta yer alan ve Yalçın’ın konuşmalarından hareketle oluşturulan safsatalara ve daha fazlasına göz atabilirsiniz:
Kara Kutu’nun yöntemi – I: Nasıl yazıldı? Nasıl basıldı?
Kara Kutu’nun yöntemi – II: Kaynakça nasıl hazırlanmış?
Kara Kutu’nun yöntemi – III: 30 farklı kaynaktan yapılan intihaller
Korelasyon nedensellik değildir
Kara Kutu’nun ‘kozmik odasındaki’ intihaller
Safsatalar I: Komplo teorilerini safsatalar ile süslemek
Safsatalar II: Hatalı akıl yürütmenin kitabı
Özellikle ‘doğallık safsatasını’ özümsedikten sonra homeopati üzerine iddiaları inceleyebilirsiniz:
Kapitalizm homeopatiyi teğet mi geçti? Sektöre genel bakış
ABD’deki en büyük kütüphanelerin homeopati okullarıyla ilişkisi olduğu iddiası dayanaksız
İDDİA 1: Patofizyoloji kürsülerinin 12 Eylül’den sonra kapatıldığı ve yıllardır bu dersin verilmediği iddiası
Türkiye’de tıp eğitimi nasıl kurumsallaştı?
Kara Kutu: Yüzleşme Vakti isimli kitabın üçüncü ve dördüncü bölümlerinde yer alan iddiaların ele alındığı yazılar bu bölümde:
İDDİA 2: ABD ve Avrupa’da Augmentin’in evcil hayvanlarda kullanımının yasaklandığı iddiası
İDDİA 3: 12 yaşındaki her çocuğun kolesterol ilacı alması tavsiye edilmiyor
İDDİA 4: İlaçların farklı ülkelerde daha ucuz olmasının nedeni fiyat politikaları
İDDİA 5: Yan etkileri olan serzone isimli ilacın ‘henüz’ toplatıldığı iddiası
İDDİA 6: Bazı psikiyatrik hastalıklar piyasayı canlandırmak için mi uyduruldu?
İDDİA 7: Beyindeki organik değişimler mutasyon anlamına mı geliyor?
İDDİA 8: Gebelikte antidepresan kullanımının bebekte otizm riskini artırdığı iddiası
İDDİA 9: Serotonin ile depresyon arasında ilişki yok mu?
İDDİA 10: Sadece çocuklar üzerinde ve belli bir evre için yapılan araştırmanın sonuçları genellenebilir mi?
İDDİA 11: ABD’deki yaygın ölüm sebepleri arasında ilaç yan etkilerinin dördüncü sırada olduğu iddiası
Aşılar kitapta önemli bir yer tutuyor. Çalışmamızın önemli bir kısmı, bu nedenle aşılar hakkındaki iddialara ayrıldı:
Aşılar bağışıklığı zayıflatıyor mu? Vücudumuzun ‘askerleri’ nasıl çalışıyor?
Aşılarda bulunan maddeler o kadar ‘korkutucu’ mu?
Sürü bağışıklığı: ‘Benim çocuğum istersem aşılatmam’ denebilir mi?
Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de aşı çalışmaları
İDDİA 12: Türkiye’de ilk aşı kampanyasının 1985’te yapıldığı iddiası
İDDİA 13: Türkiye’de zorunlu aşı uygulaması olduğu iddiası
İDDİA 14: Menenjit aşısının 2013 yılında aşı takvimine eklendiği iddiası
İDDİA 15: Almanya’daki zorunlu kızamık aşısı yasasının ‘kıl payıyla’ kabul edildiği iddiası
İDDİA 16: Almanya’da çocuk doktorlarının yüzde 92’si çocuğunu aşılatmıyor iddiası
Finlandiya İngiltere İrlanda Hollanda ve İsveç’te aşıların zorunlu olmaması ne anlama geliyor?
İDDİA 17: FDA’da görevli Morris’in grip aşısı hakkındaki açıklamayı 2009’da yaptığı iddiası
İDDİA 18: İsrail’de hiç aşı yapılmadığı iddiası
Wakefield I: Aşı ve otizm arasındaki ilişki olduğu iddiaları nereden çıktı?
Wakefield II: Kızamık virüsü için aşı patenti almış
Wakefield III: Otizmli ailelerin avukatlarından para aldı
Aşı ve otizm arasında bağ olduğu tartışmalarını kimler kitleselleştirdi?
Aşı otizm arasında bağ olduğunu söyleyenlerin bilimsellik iddiası
Bugün 50’lerinde olanların çocukluğunda çevrelerinde otizmli çocuk yok muydu?
İDDİA 20: Neil Z. Miller aşı karşıtı derneklerle ilişkili
İDDİA 21: Houweling makalesinde aşıların zararlarından bahsetmiyor
İDDİA 22: Prof. Dr. Claire-Anne Siegrist aşının uzun dönemdeki faydalarının bilindiğini belirtiyor
İDDİA 23: Kızamık aşısının kadınların yüzde 55’inde romatoit artrit gelişmesine neden olduğu iddiası
İDDİA 24: Boğmaca aşısından sonra bebeklerin normalden yedi kat daha fazla hayatını kaybettiği iddiası
Difteri tetanoz ve boğmaca aşılarının ani bebek ölümü vakalarıyla bağlantısı yok
İDDİA 25: Aşıların kısırlığa neden olduğunu gösteren bir kanıt yok
İDDİA 26: Aşılarda kullanılacak antijenleri patent sınırlamaları mı belirliyor?
İDDİA 27: Gluten ve kazeinin otizme yol açtığını gösteren bulgu yok
Aşı üretimi kâr maksimizasyonuna dayanıyor ve bu halk sağlığını tehdit ediyor
Facebook’un reklam politikası Kara Kutu’daki aşı karşıtı iddiaların yayılımını engelledi mi?
Son olarak Kara Kutu’da modern tıbbın karşısına anti kapitalizmin konduğunu görüyoruz. Tıp ve anti kapitalizm ilişkisine dair yazılar aşağıdaki gibi:
Kaynaklar
Marcason, What is the current status of research concerning use of a gluten-free, casein-free diet for children diagnosed with autism? 2009
Pennesi ve diğerleri Effectiveness of the gluten-free, casein-free diet for children diagnosed with autism spectrum disorder: based on parental report, 2012
Ludvigsson ve diğerleri, Nationwide Study of the Association Between Celiac Disease and the Risk of Autistic Spectrum Disorders,2013
Hyman ve diğerleri, J Autism Dev Disord, 2016
Kapak görseli: Rawpixel/Flickr